Theo các chuyên gia y tế, phù bạch mạch (lymphedema) là một tình trạng mãn tính, gây ra do sự tích tụ dịch bạch huyết trong các mô, dẫn đến sưng phù, đau đớn và ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống của bệnh nhân. Phù bạch mạch sau ung thư là một biến chứng phổ biến, thường xảy ra sau khi bệnh nhân trải qua phẫu thuật cắt bỏ hạch bạch huyết hoặc xạ trị trong quá trình điều trị ung thư, đặc biệt là ung thư vú, ung thư cổ tử cung, và ung thư tuyến tiền liệt.

Phù bạch mạch đặc trưng bởi tình trạng ứ đọng dịch bạch huyết gây phù nề kéo dài, ảnh hưởng nghiêm trọng đến chức năng vận động, thẩm mỹ và chất lượng sống. Người bệnh có cảm giác đau đớn, các chi khó cử động và di chuyển, gây khó khăn trong sinh hoạt, quan trọng là phòng ngừa các tổn thương trên tay. Bệnh có thể xuất hiện vài ngày, vài tuần, vài tháng hoặc thậm chí vài năm sau khi điều trị ung thư và trở thành di chứng vĩnh viễn về sau nếu không phòng ngừa, phát hiện kịp thời và điều trị sớm. Việc điều trị bệnh lý này là một thách thức lớn, đòi hỏi kỹ thuật can thiệp tinh vi, chính xác và cá nhân hóa theo từng trường hợp.

Những đối tượng có sự can thiệp của bất kỳ thủ thuật nào làm tổn hại đến mạch bạch huyết đều có thể gây phù. Tuỳ độ nặng nhẹ mà có những triệu chứng, biểu hiện khác nhau: Sưng toàn bộ hoặc một phần cánh tay; đau thắt nặng nề; nhiễm trùng tái lại nhiều lần; vùng da phù cứng và dày lên. Nhiều trường hợp kích thước cánh cẳng bàn tay thay đổi làm ảnh hưởng chức năng vận động và sinh hoạt hàng ngày của bệnh nhân.

Ung thư vú là căn bệnh ung thư phổ biến nhất ở phụ nữ. Sau phẫu thuật cắt bỏ tuyến vú, nạo vét hạch và xạ trị, nhiều bệnh nhân phải đối mặt với di chứng phù bạch mạch cánh tay. Đây là một biến chứng gây ra nhiều khó khăn trong sinh hoạt và ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của người bệnh. Người bệnh thường phải tìm đến nhiều nơi để chữa chạy nhưng đều không hiệu quả và bệnh sẽ càng ngày càng tiến triển nặng thêm.

Nguyên lý của siêu vi phẫu chuyển hạch là lấy được một vạt hạch từ một phần  bình thường khác của cơ thể (ở các vị trí như bẹn, nách bên lành, hố thuợng đòn,…) để chuyển đến vị trí cánh tay bị phù bạch mạch. Khâu nối vạt hạch đó với các mạch máu nhỏ li ti nơi nhận bằng kỹ thuật siêu vi phẫu. Nếu vạt hạch sống tốt, nó sẽ giúp dẫn lưu bạch huyết, giảm sưng và cải thiện chức năng vận động của cánh tay. Đồng thời, kỹ thuật hút mỡ tạo hình sẽ giúp thon gọn cánh tay, mang lại thẩm mỹ cho người bệnh.

Tại Bệnh viện Hữu Nghị Việt Tiệp, các bác sĩ đã thực hiện phẫu thuật bằng kỹ thuật nối bạch mạch - tĩnh mạch dưới kính hiển vi, thao tác trên các mạch máu có đường kính chỉ từ 0,4 đến 0,8 mm - nhỏ đến mức “không thể nhìn thấy bằng mắt thường nếu không có kính hiển vi chuyên dụng”.

Đáng chú ý, cả ba ca phẫu thuật đều được thực hiện dưới hình thức gây tê tại chỗ, giúp người bệnh hạn chế rủi ro liên quan đến gây mê, đồng thời rút ngắn thời gian hồi phục hậu phẫu.

Bà V. T. T, (70 tuổi, ở TP. Thuỷ Nguyên) tưởng rằng mình đã thoát khỏi bệnh ung thư sau khi cắt bỏ 1 bên vú. Tuy nhiên, chưa đầy một năm sau cánh tay phải của bà sưng phù từng ngày nặng nề căng tức và đau đớn bác sĩ chẩn đoán là bà bị phù bạch mạch và bà được chỉ định phẫu thuật bằng phương pháp siêu vi phẫu.

Còn bà Đ.T.T, 63 tuổi ở quận Hải An, cánh tay của bà phù to, nặng nề như đeo đá, trong suốt hơn hai năm qua bà từng thử các phương pháp như mát xa, dùng thuốc nhưng không thuyên giảm. Nhưng hy vọng thật sự chỉ đến khi bác sĩ giới thiệu một kỹ thuật mới siêu vi phẫu nối mạch mạch tĩnh mạch. Sau phẫu thuật, người bệnh phục hồi tích cực, cánh tay bị phù cảm thấy nhẹ hơn, giảm căng nhức, kích thước nhỏ hơn.

Kết quả hậu phẫu cho thấy hiệu quả điều trị rõ rệt, tình trạng phù giảm đáng kể, chức năng vận động được cải thiện, yếu tố thẩm mỹ được nâng cao, góp phần nâng chất lượng sống cho người bệnh. Thành công của các ca điều trị này tại Bệnh viện Việt Tiệp đã mở ra nhiều cơ hội trong tiếp cận và điều trị phù bạch mạch, đặc biệt ở nhóm bệnh nhân có bệnh nền phức tạp.

Theo TS.BS Nguyễn Đức Thành, Trưởng khoa Điều trị theo yêu cầu - Bệnh viện Hữu nghị Việt Tiệp, điều trị phù bạch mạch bằng kỹ thuật siêu vi phẫu là phương pháp kết nối trực tiếp các mạch bạch huyết ở ngoại vi với các tĩnh mạch nhỏ gần đó bằng kỹ thuật siêu vi phẫu.

Điều này cho phép dịch bạch huyết chảy trực tiếp vào tĩnh mạch và được đưa trở lại tuần hoàn của cơ thể để lưu thông tự nhiên. Đây là một kỹ thuật khó vì vừa nối động mạch vừa nối tĩnh mạch, kích thước mạch bạch huyết vô cùng nhỏ bé, nhìn bằng mắt thường sẽ không thấy được vì vậy đòi hỏi bác sĩ phẫu thuật vi phẫu phải có kinh nghiệm, sự tập trung cao độ và trang thiết bị hiện đại như kính hiển vi điện tử có độ phóng đại cao, chỉ khâu siêu nhỏ...

Ưu điểm lớn của phương pháp phẫu thuật này là các vết mổ nhỏ, thời gian hồi phục nhanh, đem lại hiệu quả cao cho các trường hợp phù bạch mạch ở giai đoạn sớm. Từ nay, bệnh nhân sẽ không phải di chuyển lên các bệnh viện ở TP.HCM để điều trị như trước nữa.

Mặc dù bệnh phù bạch huyết không thể chữa khỏi hoàn toàn nhưng nếu được điều trị sớm sẽ làm giảm các triệu chứng khác đồng thời giúp bệnh nhân giảm sưng, đau và không cảm thấy mặc cảm với cơ thể của mình.

Việc làm chủ kỹ thuật vi phẫu đánh dấu bước ngoặt trong chiến lược nâng cao chất lượng điều trị các biến chứng sau ung thư, đồng thời khẳng định vai trò của bệnh viện Hữu nghị Việt Tiệp trong việc ứng dụng các kỹ thuật tiên tiến vào thực tiễn lâm sàng.

VŨ DUYÊN