Định hình mô hình phát triển tiên phong, giá trị lan tỏa lớn cho Hải Phòng

 Các đại biểu Quốc hội cơ bản tán thành ban hành Nghị quyết mới của Quốc hội để thay thế Nghị quyết số 35/2021/QH15 nhằm tạo cơ chế đột phá cho thành phố Hải Phòng phát triển trong bối cảnh mới, giải quyết các điểm nghẽn, nâng cao sức cạnh tranh và thu hút đầu tư thông qua các cơ chế, chính sách đặc thù, vượt trội, tạo đột phá, có sức lan toả lớn trong vùng đồng bằng sông Hồng và đóng góp lớn hơn vào mục tiêu tăng trưởng cao trong giai đoạn 2026 - 2030 của cả nước.

Đồng thời khẳng định, điều này phù hợp với mục tiêu Bộ Chính trị đã đặt ra tại Nghị quyết số 45-NQ/TW, Kết luận số 96-KL/TW về xây dựng và phát triển thành phố Hải Phòng tới năm 2030, tầm nhìn tới năm 2045.

  Các ý kiến cho rằng, Hải Phòng giữ vai trò là cực tăng trưởng chiến lược ở phía Bắc, vừa là trung tâm công nghiệp, logistics, cảng biển lớn nhất miền Bắc, vừa là cửa ngõ giao thương quốc tế quan trọng. Để phát huy hết tiềm năng và lợi thế,  Hải Phòng rất cần có một hành lang pháp lý vượt trội, cho phép địa phương chủ động hơn trong đầu tư, quy hoạch và thu hút nguồn lực.

 Đại biểu Lã Thanh Tân (Hải Phòng) nêu rõ: thành phố Hải Phòng hiện đang giữ vai trò là đầu tàu phát triển ở phía Bắc, là trung tâm logistics, cảng biển, công nghiệp, dịch vụ của cả nước. Trong nhiều năm qua, Hải Phòng đã liên tục duy trì tốc độ tăng trưởng cao,  với tốc độ tăng trưởng trên 10% trong 10 năm liên tục. Nhưng để tiếp tục phát huy vai trò này trong bối cảnh hội nhập ngày càng sâu rộng và cạnh tranh toàn cầu gay gắt, thành phố cần một khuôn khổ chính sách vượt trội, đủ linh hoạt để tạo ra không gian phát triển mới.

Theo đại biểu Lã Thanh Tân, ngày 12-6-2025, Quốc hội  thông qua nghị quyết về sắp xếp đơn vị hành chính cấp tỉnh cũng đặt ra yêu cầu cấp thiết về việc thiết kế lại thể chế, cơ chế, chính sách quản lý phù hợp cho các tỉnh, thành phố sau sắp xếp. Với vị thế trung tâm vùng đồng bằng sông Hồng, việc Hải Phòng được cho phép thí điểm các cơ chế, chính sách đặc thù không chỉ nhằm duy trì đà phát triển hiện có, mà còn là điều kiện để hình thành mô hình đô thị lớn tích hợp, vừa đảm nhiệm vai trò trung tâm vùng, vừa có khả năng cạnh tranh với các cực tăng trưởng quốc tế. Đồng thời tiếp tục hiện thực hóa chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm về chủ trương đẩy mạnh phân cấp, phân quyền.

 Trong quá trình sơ kết Nghị quyết 35 của Quốc hội và xây dựng dự thảo Nghị quyết mới thay thế, thành phố Hải Phòng đã luôn nhận được sự quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo của các đồng chí lãnh đạo Đảng, Nhà nước, sự ủng hộ, chủ động phối hợp chặt chẽ của các cơ quan Trung ương để rà soát toàn diện từ thực tiễn quản lý, nhu cầu phát triển đến những “điểm nghẽn” cần tháo gỡ, qua đó đề xuất các chính sách sát với yêu cầu cụ thể của địa phương trong giai đoạn mới.  

 Đồng thời, trong quá trình thực hiện chỉ đạo của Trung ương về sắp xếp đơn vị hành chính cấp tỉnh, lãnh đạo thành phố Hải Phòng và tỉnh Hải Dương đã chủ động phối hợp chặt chẽ, trao đổi thống nhất về các nội dung cơ chế, chính sách đặc thù, với tinh thần sẽ áp dụng chung trên toàn địa bàn thành phố mới. Sự đồng thuận cao giữa hai địa phương đã tạo nền tảng thuận lợi để quá trình xây dựng chính sách được tiếp cận với định hướng phát triển dài hạn, bảo đảm việc tổ chức thực hiện sau sắp xếp được triển khai thông suốt, không gián đoạn về thể chế và không phát sinh độ trễ trong vận hành.

Các chính sách tại dự thảo Nghị quyết đã được thiết kế với độ mở cao, đảm bảo tính thích ứng đối với không gian mở rộng và quy mô dân số tăng mạnh của thành phố Hải Phòng mới. Các quy định trong dự thảo không chỉ đáp ứng yêu cầu trước mắt mà còn tạo dư địa cho phát triển trong dài hạn, giúp định hình mô hình quản trị đô thị theo hướng tích hợp, linh hoạt và hiệu quả.

Đại biểu Lã Thanh Tân nhấn mạnh, dự thảo Nghị quyết lần này không chỉ là bước tiếp nối từ những kết quả của Nghị quyết 35 trước đây, mà còn là sự chuyển mình mạnh mẽ về tư duy phát triển, từ mô hình truyền thống sang mô hình chủ động hội nhập, cạnh tranh bằng thể chế. Hải Phòng xác định đây là cơ hội để thúc đẩy mạnh mẽ cải cách, tạo đột phá về thu hút đầu tư, phát triển đô thị hiện đại và nâng cao chất lượng sống của người dân. Khi được Quốc hội thông qua, các chính sách trong Nghị quyết sẽ góp phần định hình một mô hình phát triển tiên phong, tạo giá trị lan tỏa không chỉ cho thành phố Hải Phòng mà còn cho toàn vùng và cả nước.

Đại biểu Phạm Văn Hòa (Đồng Tháp) cho rằng, việc ban hành nghị quyết giúp Hải Phòng phát triển vươn lên thành trung tâm vùng. Đại biểu đồng tình và thống nhất rất cao với các quy định đơn giản hóa thủ tục hành chính, nhà đầu tư nước ngoài trong Khu thương mại tự do Hải Phòng không cần xin giấy chứng nhận đăng ký đầu tư trước khi thành lập doanh nghiệp; người nước ngoài là chuyên gia, nhà khoa học, nhà quản lý, lao động trình độ cao và người thân sẽ được miễn thị thực và cấp thẻ tạm trú 10 năm và đề nghị cần miễn luôn thị thực; ưu đãi thuế thu nhập doanh nghiệp, thuế thu nhập cá nhân; giúp thu hút được nguồn nhân lực chất lượng cao.

Quan tâm đến việc hình thành các thành trung tâm logistics, đại biểu Trần Chí Cường (Đà Nẵng) cho biết, thực tế cho thấy, chi phí logistics của nước ta vẫn ở mức cao, chiếm khoảng 16,5% GDP, cao hơn nhiều so với mức bình quân 11,6% của thế giới; hạ tầng logistics chưa đáp ứng được nhu cầu phát triển, quy mô doanh nghiệp logistics còn nhỏ, chỉ nắm giữ khoảng 20% thị phần. Đáng chú ý, tỷ trọng đóng góp của ngành logistics vào GDP mới đạt 4,46%. Những con số trên cho thấy tiềm năng lớn nhưng cũng đặt ra yêu cầu cấp thiết có chính sách đột phá để phát triển hạ tầng và dịch vụ logistics một cách hiệu quả hơn. Trung tâm logistics giữ vai trò đặc biệt quan trọng trong việc tối ưu hóa các dòng hàng hóa, tiền tệ, thông tin, thúc đẩy lưu thông hàng hóa, xuất nhập khẩu, góp phần giảm chi phí logistics, nâng cao hiệu quả hoạt động và năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp.

Đại biểu Trần Chí Cường cho rằng, trong bối cảnh đẩy mạnh liên kết vùng và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia, việc xác định trung tâm logistics là một mô hình kinh doanh mới, có vai trò then chốt trong việc kết nối các ngành, các địa phương và vùng lãnh thổ là hết sức cần thiết. Do đó, việc đề xuất thí điểm chính sách thu hồi đất để sớm hình thành các trung tâm logistics hiện đại tại thành phố Hải Phòng là hoàn toàn xác đáng và cần được Quốc hội xem xét, ủng hộ.

Cùng quan điểm, đại biểu Sùng A Lềnh (Lào Cai) khẳng định, việc xây dựng các trung tâm logistics hiện đại, có quy mô lớn và năng lực tích hợp cao là xu thế tất yếu. Đại biểu nêu rõ, Hải Phòng có lợi thế chiến lược là trung tâm cảng biển quốc tế, là đầu mối kết nối giao thông đa phương thức và là cửa ngõ xuất nhập khẩu trọng điểm phía Bắc đã được xác định trong các Nghị quyết của Bộ Chính trị, là động lực phát triển của vùng và quốc gia, có vai trò dẫn dắt trong phát triển lĩnh vực logistics.

Vì vậy, đại biểu Sùng A Lềnh cho rằng, việc ban hành cơ chế, chính sách thí điểm thu hồi đất để phát triển trung tâm logistics là hoàn toàn cần thiết và cấp thiết. Điều này không chỉ phù hợp với định hướng tại các Quyết định của Chính phủ mà còn là điều kiện tiên quyết để hiện thực hóa phát triển ngành logistics theo chiến lược đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050. Đây cũng là hành động cụ thể nhằm thể chế hóa các chủ trương lớn của Đảng về phát triển Hải Phòng trở thành trung tâm logistics và công nghiệp hiện đại mang tầm khu vực và quốc tế.

Đại biểu Thạch Phước Bình (Trà Vinh) nêu rõ, một trong những điểm nghẽn lớn nhất cản trở phát triển hiện nay là vướng mắc trong cơ chế thu hồi đất, giải phóng mặt bằng.

Nhiều dự án hạ tầng trọng điểm như đường vành đai, khu công nghiệp công nghệ cao, đô thị mới đang chậm tiến độ do việc thu hồi đất phụ thuộc vào cấp có thẩm quyền quyết định chủ trương đầu tư.

Thực tế cho thấy, có những dự án do Thủ tướng phê duyệt nhưng UBND thành phố Hải Phòng cũng vẫn không thể chủ động thu hồi đất nếu không có thủ tục xin ý kiến, dẫn đến kéo dài thời gian lên tới 1 - 2 năm.

Do vậy, đại biểu Thạch Phước Bình đề nghị, dự thảo Nghị quyết cần có quy định cho phép Chủ tịch UBND thành phốHải Phòng được quyết định thu hồi đất đối với toàn bộ các dự án nằm trong danh mục do HĐND thành phố thông qua, không phân biệt chủ trương đầu tư do cấp nào quyết định, miễn là phù hợp với quy hoạch và kế hoạch sử dụng đất đã được phê duyệt.

Theo đại biểu, quy định như vậy sẽ giúp rút ngắn thời gian chuẩn bị đầu tư ít nhất là từ 6 - 12 tháng trên một dự án, tăng tính chủ động của địa phương.

Đại biểu Nguyễn Thị Sửu (Thừa Thiên-Huế) bày tỏ sự ủng hộ cao với các chính sách đặc thù cho Hải Phòng. Theo đại biểu, để phát huy tối đa tiềm năng và lợi thế của địa phương, nhất thiết phải thiết kế các cơ chế, chính sách phù hợp với đặc thù vùng. Đại biểu đề nghị cần đảm bảo các chính sách ưu đãi được áp dụng đúng đối tượng, đúng mục đích, mang lại hiệu quả, tránh lạm phát ngân sách và phải có cơ chế giám sát nghiêm ngặt.

 Để Hải Phòng thực sự trở thành trung tâm đổi mới sáng tạo phía Bắc, các đại biểu đề nghị, cần cơ chế thu hút thực chất các viện nghiên cứu, doanh nghiệp công nghệ cao, startup quốc tế; kiến nghị áp dụng chính sách miễn thuế thu nhập doanh nghiệp 5 năm, giảm 50% trong 10 năm tiếp theo cho doanh nghiệp công nghệ cao, tổ chức nghiên cứu và phát triển phòng thí nghiệm AI, công nghệ sinh học, công nghệ vật liệu mới…

 Quốc hội, Chính phủ đồng tình, ủng hộ

Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng cho biết, dự thảo Nghị quyết mới, thay thế Nghị quyết số 35/2021/QH15 có phạm vi điều chỉnh mở rộng và nội dung chính sách thiết kế đột phá hơn.

Theo Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng, việc ban hành nghị quyết là yêu cầu cấp thiết để thúc đẩy tăng trưởng 2 con số cho vùng đồng bằng sông Hồng giai đoạn 2026–2030. Dự thảo được xây dựng trên cơ sở quán triệt sâu sắc các định hướng lớn từ 4 nghị quyết của Bộ Chính trị, đặc biệt là Nghị quyết số 30, 54, 57 và mới nhất là Nghị quyết số 59 về hội nhập quốc tế trong tình hình mới.

Trong quá trình xây dựng, Bộ Tài chính đã phối hợp chặt chẽ với thành phố Hải Phòng và tỉnh Hải Dương để đánh giá thực trạng, tiềm năng phát triển, từ đó đề xuất cơ chế chính sách phù hợp với mô hình tổ chức đơn vị hành chính mới sau khi hợp nhất.

Về thu hồi đất, Bộ Tài chính kiến nghị Quốc hội bổ sung quy định cho phép thu hồi đất để phát triển trung tâm logistics, dịch vụ hậu cần và một số dự án phục vụ lợi ích công cộng, phù hợp với thực tiễn của địa phương. Điều này nhằm cụ thể hóa quy định tại Điều 79 Luật Đất đai hiện hành, tránh vướng mắc khi triển khai.

Liên quan đến cơ chế tài chính đổi mới sáng tạo, dự thảo nghị quyết đề xuất thành lập Quỹ đầu tư mạo hiểm tại Hải Phòng. Đây sẽ là công ty TNHH MTV do Nhà nước sở hữu 100% vốn điều lệ, hoạt động theo nguyên tắc thị trường, có kiểm toán độc lập và báo cáo tài chính minh bạch. Đặc biệt, cán bộ, công chức, viên chức vận hành quỹ sẽ được miễn trừ trách nhiệm trong trường hợp chấp hành đúng quy định nhưng kết quả không như kỳ vọng, tạo điều kiện mạnh dạn thử nghiệm.

Một điểm mới quan trọng khác là phát triển Khu thương mại tự do tại Hải Phòng. Các chính sách trong khu này sẽ tiếp cận theo thông lệ quốc tế: áp dụng chế độ đầu tư đặc biệt với dự án ưu tiên, giao đất không qua đấu giá, cho phép sử dụng ngoại tệ, được chuyển khẩu hàng hóa và thực hiện thủ tục hải quan theo mô hình “Một khai báo – Một kiểm tra – Một phê duyệt”. Mô hình này sẽ được triển khai thí điểm, kiểm tra chặt chẽ, làm cơ sở nhân rộng toàn quốc trong tương lai.

Một trong những điểm nghẽn lớn hiện nay là cách hiểu hạn chế về hoạt động chuyển khẩu hàng hóa. Việt Nam hiện áp dụng quy định rất chặt chẽ, khiến nhiều doanh nghiệp logistics quốc tế gặp khó khi muốn dùng Việt Nam làm trung tâm trung chuyển. Dự thảo nghị quyết đề xuất cho phép hàng hóa vào kho ngoại quan để đóng gói, phân phối, tái xuất mà không bị coi là hoạt động chuyển khẩu – một thay đổi phù hợp với thông lệ quốc tế.

Dự thảo nghị quyết cho phép cho thuê tài sản kết cấu hạ tầng khoa học – công nghệ được đầu tư bằng ngân sách nhà nước mà không bắt buộc đấu giá, nhằm khuyến khích đổi mới sáng tạo, hỗ trợ các dự án khởi nghiệp và chuyển giao công nghệ.

Một vấn đề được nhiều đại biểu Quốc hội quan tâm là tính tương đồng giữa các chính sách của Hải Phòng và Đà Nẵng, đặc biệt liên quan đến Khu Thương mại tự do. Bộ Tài chính đề xuất Quốc hội lựa chọn phương án bổ sung chính sách tương tự cho Đà Nẵng ngay trong nghị quyết lần này, thay vì chờ trình nghị quyết mới trong kỳ họp sau. Điều này sẽ đảm bảo sự công bằng, đồng bộ giữa các địa phương trọng điểm phát triển.

Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng cho rằng, Nghị quyết thay thế Nghị quyết 35 không chỉ tháo gỡ những điểm nghẽn cơ chế, mà còn mở ra không gian phát triển mới cho vùng kinh tế trọng điểm phía Bắc, tạo cơ sở thực hiện thành công các mục tiêu chiến lược về công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước trong giai đoạn tới.

 Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải nêu rõ, Ủy ban Thường vụ Quốc hội sẽ chỉ đạo Cơ quan soạn thảo, Cơ quan thẩm tra và các cơ quan liên quan nghiên cứu các ý kiến phát biểu tại hội trường và các ý kiến thảo luận tại tổ để tiếp thu, hoàn chỉnh dự thảo Nghị quyết, xin ý kiến Ủy ban Thường vụ Quốc hội để hoàn thiện, trình Quốc hội xem xét, quyết định, thông qua./.

                                                                                                                  Hồng Thanh